„Jeśli Caravaggio ma występować w roli założyciela rodu „naturalistów” i „realistów”, to wolno z czystym sumieniem machnąć ręką na upodobanie do klasyfikacyjnego nazewnictwa. Otworzył w historii malarstwa rozdział, który jest przeciwieństwem wszelkiego szufladkowania; rozdział zagadkowy, wieloznaczny i wielorejestrowy, przekraczający uchwytne dla oka kanony zarówno wizji, jak i rzemiosła. Cóż z tego, że przyczepimy mu etykietkę „realisty”? Czy da się w ogóle ująć w ramy jakiegokolwiek schematu „rzeczywistość’ odmalowana przez Caravaggia? Identyczne pytanie można postawić w odniesieniu do „rzeczywistości” w powieściach i nowelach „realisty” Flauberta. Bzik klasyfikacji uchodzi od biedy, gdy mamy do czynienia z artystami o określonym i wyraźnym profilu filozoficznym. Jest za ciasny, i nawet śmieszny, w stosunku do burzliwych przewrotów rewolucyjnych w sztuce.”

Z: Caravaggio: światło i cień [w:] Eseje, Czytelnik, Warszawa 2001.

 

​

„»Kwiaty polskie« mają w sobie dystans lirycznego spojrzenia na historię przy jednoczesnych urokach realistycznej wrażliwości i świeżości pamięci. Nie jest to tylko księga wspomnień, które sami lepiej lub gorzej pamiętamy z własnego życia, ale poetycka ewokacja zamkniętego już dzisiaj w naszej historii okresu – wysublimowanej w marzeniach Polski u zmierzchu niewoli i o świcie wolności, a zaraz potem nadętej i urzędniczej Polski z czasów niepodległości. Na granicy tego odpływu i przypływu stoi Tuwim, jak na podmytym przez fale dziejowe przesmyku, wpatrzony w żółknący oleodruk lat zaborczych i dygocący jeszcze od młodzieńczego dreszczu ziszczonych snów o pierwszej wiośnie wolności.”

Z: Uczeń czarnoksięski [w:] Eseje, Czytelnik, Warszawa 2001.

 

​

„Przepity, niewyspany, o piątej rano powlokłem się na kawę do baru koło St. Lazare. Parę głów kiwało się nad metalowym blatem kontuaru. Stoliki były puste. Tylko przy jednym, w najdalszym kącie, siedziała stara kobieta z przybliżoną do słabych oczu gazetą. Opadłem ciężko na krzesło przy sąsiednim, ani drgnęła. Czytała opis jatki na lotnisku pod Tel Awiwem. Chciałbym umieć to namalować: Stara kobieta pożera świeżą gazetę, lub raczej Świeża kobieta pożera starą gazetę. 
(1 czerwca 1972).”

Z: Dziennik pisany nocą, Czytelnik, Warszawa 2001.

 

​

„Zabory były zdrowsze niż komunizm. Tępienie języka polskiego mniej sprawiło Polakom szkody niż przywłaszczenie sobie tego języka przez komunizm i mielenie nim przez czterdzieści lat. Pod zaborami Polacy nie mieli wątpliwości, że są pod zaborami; i kiedy z nieba spadła im niepodległość, dostrzegli, że to był skarb i umieli być niebu wdzięczni… dziś Polacy, mimo szumnych oświadczeń i ruchów pozornych, nie czują, że dokonała się jakaś zasadnicza cezura, że stało się coś, co im całkowicie odmienia sytuację. Dlatego nie umieją się w tej odmiennej sytuacji odnaleźć. (4 października 1992)”

Z: Dziennik pisany nocą, Czytelnik, Warszawa 2001.

 

​

„Wenecja była dla mnie trzecim dużym miastem włoskim, oglądanym zaraz po wojnie, po Neapolu i Rzymie; pomijam Florencję, w której mój postój był błyskawiczną wizytą w mieście-muzeum, bez możliwości zajrzenia głębiej.
Każde z tych trzech miast inaczej wynurzyło się z wojny. Neapol z obolałym uśmiechem (jednak uśmiechem) i oszukańczym błyskiem w oku, jak przystało miastu, które niejednego już w swojej historii najeźdźcę i niejedno obce panowanie potrafiło znieść i pokonać niewidzialną bronią przebiegłej i szyderczej uległości. Rzym z grymasem desperackiej paniki, z nieprzytomnym i pokornym wzrokiem nędzarza, który nagle stracił prawie wszystko, co posiadał, i wszystko, co mu jeszcze zostało, gotów jest oddać za szansę zwykłego przeżycia. Wenecja (może dlatego, że minął już rok od końca wojny) z niezrównaną elegancją, godnością i tajemną wyniosłością istoty nietykalnej, miasta tak dumnego, że nie ma śmiałka zdolnego podnieść na nie rękę.”

Z: Portret wenecki [w:] Opowiadania, Czytelnik, Warszawa 2001.

 

​​

„Maj jest na Capri upalny i ściąga pierwszą dużą falę turystów. Powietrze staje się cięższe, skały prażą ogniem, ziemia schnie i twardnieje, zieleń nabiera płowego odcienia. Nawet niebo wydaje się trochę zwiotczałe i szare jak wysuszony worek na wodę, a słońce rozpływa się w otoczce własnego żaru. Ale nadejście lata poznacie najlepiej na Capri po sposobie poruszania się ludzi: poza bezpośrednim zasięgiem szybkiego skoku do morza wszyscy próbują się daremnie wyplątać z sennego lenistwa, które oblepia całe ciało cienkim i niewidzialnym pokrowcem.”

Z: Książę Niezłomny [w:] Opowiadania, Czytelnik, Warszawa 2001.